W ostatnich miesiącach znacząco poszerzono dostęp do świadczeń z zakresu zdrowia reprodukcyjnego: przywrócono finansowanie programu in vitro, rozszerzono badania prenatalne, zwiększono liczbę znieczuleń okołoporodowych, a także umożliwiono dostęp do antykoncepcji awaryjnej. W debacie publicznej coraz częściej pojawia się także temat profilaktyki i zdrowia kobiet niezależnie od ich planów macierzyńskich – przykładem są nowe badania HPV w programie profilaktyki raka szyjki macicy czy zapowiedziany na lipiec kompleksowy program leczenia endometriozy. O tych i innych kwestiach, dotyczących także m.in. miejsca kobiety w polityce zdrowotnej państwa, roli profilaktyki w działaniach Ministerstwa Zdrowia oraz potrzeby zapewnienia rzeczywistego zdrowotnego bezpieczeństwa kobiet, mówiła podczas sesji inauguracyjnej katowickiego Forum Zdrowia Kobiet otwierająca wydarzenie ministra zdrowia Izabela Leszczyna.

– Tak naprawdę zdrowie kobiet w polskim systemie ochrony zdrowia, w polskiej medycynie, z pewnością przez wiele lat było troszkę na boku. Ten paradygmat oczywiście zmieniamy. Ja bardzo cieszę się, że mogę być częścią tej zmiany i mam nadzieję, że w mówieniu o zdrowiu kobiet będzie coraz mniej ideologii i coraz mniej polityki, a coraz więcej zdrowia, to znaczy, że także my decydenci, politycy, będziemy jednak słuchać was – lekarzy, lekarek i was pacjentek w zakresie zdrowia kobiet – powiedziała.

W inauguracyjnym przemówieniu Izabela Leszczyna podkreśliła także znaczenie kompleksowej opieki nad kobietami w ciąży, przypominając, że każda ciężarna – niezależnie od wieku – ma prawo do badań prenatalnych. Zaznaczyła, że to prawo wynika z naturalnego lęku o zdrowie dziecka i powinno być standardem w opiece okołoporodowej. 

Szefowa resortu zdrowia zwróciła także uwagę na rosnącą rolę nowoczesnej ginekologii, w tym onkopłodności (oncofertility) – dziedziny, która łączy leczenie onkologiczne z zachowaniem płodności. Wskazała, że program in vitro, realizowany w ramach projektu „Świadoma, bezpieczna ja”, obejmuje również wsparcie dla pacjentek i pacjentów onkologicznych, którzy dzięki możliwości mrożenia komórek rozrodczych mogą myśleć o rodzicielstwie po zakończeniu leczenia. Ministra podsumowała także efekty wdrożenia rządowego programu in vitro – dotychczas urodziło się ponad 1500 dzieci, a do programu zakwalifikowano ponad 30 tysięcy par. Potwierdzono także ponad 13 tysięcy ciąż. Jak zaznaczyła, te liczby mają nie tylko ogromne znaczenie indywidualne, ale również wymiar demograficzny.

Podczas sesji inauguracyjnej padły także zapowiedzi kolejnych zmian w opiece zdrowotnej kobiet. Od 1 lipca leczenie głębokiej endometriozy będzie finansowane przez NFZ, a w Polsce powstaną w tym celu wyspecjalizowane ośrodki. Wprowadzone zostaną również nowe wytyczne dla lekarzy dotyczące diagnostyki i leczenia zachowawczego tej choroby. Rozszerzony zostanie także program profilaktyki raka szyjki macicy – obejmie testy HPV HR i cytologię na podłożu płynnym. Resort zdrowia pracuje również nad pakietem wsparcia dla kobiet w okresie menopauzy. 

Ministra przypomniała też o nowym programie „Moje Zdrowie”, który zastąpił „Profilaktykę 40+” i wprowadza indywidualny plan zdrowotny tworzony przez lekarza rodzinnego. Podkreśliła, że zdrowie kobiet to priorytet działań ministerstwa, zachęcając do dalszej współpracy i zgłaszania rekomendacji.

Multidyscyplinarna agenda

Program Forum Zdrowia Kobiet został zaplanowany tak, by kompleksowo odpowiedzieć na najważniejsze wyzwania stojące dziś przed systemem ochrony zdrowia w kontekście opieki nad kobietami. Agenda wydarzenia obejmowała trzy główne nurty tematyczne, które porządkowały i pogłębiały analizę problemów zdrowotnych kobiet – zarówno w ujęciu klinicznym, jak i systemowym oraz społecznym.

W ramach obszaru tematycznego Nowe Horyzonty Opieki Ginekologicznej uczestnicy konferencji przyjrzeli się najbardziej aktualnym zagadnieniom związanym ze zdrowiem reprodukcyjnym i ginekologicznym kobiet. Eksperci z różnych dziedzin medycyny i ochrony zdrowia omawiali zarówno przełomowe metody diagnostyki i leczenia zaburzeń hormonalnych, jak i zmieniające się potrzeby pacjentek w zakresie antykoncepcji, zdrowia seksualnego czy kompleksowej opieki w ramach medycyny rodzinnej. Debaty pokazały, jak ważna jest interdyscyplinarna współpraca i indywidualne podejście do pacjentki na każdym etapie jej życia. Wybrzmiała również kwestia postrzegania zdrowia kobiet jako priorytetowego obszaru polityki zdrowotnej. 

– Potrzeba jest ogromna, ponieważ problemy w ginekologii dziecięcej, dziewczęcej, historia reprodukcji i menopauza, to jest jak gdyby jedna klamra. (...) Chcemy nauczyć nasze pacjentki, że musimy dbać o siebie, że jesteśmy numer jeden, bo jesteśmy najważniejsze. To od nas przecież zależy, jak wychowamy nasze dzieci, jaka będzie edukacja – powiedziała prof. Violetta Skrzypulec-Plinta, kierowniczka Katedry Zdrowia Kobiety Zakładu Zdrowia Reprodukcyjnego i Seksuologii Śląskiego Uniwersytu Medycznego w Katowicach. 

O kluczowym znaczeniu edukacji zdrowotnej i regulacjach prawnych oraz  działaniach politycznych w tym obszarze wspomniała posłanka Monika Rosa. 

– Polityka ma ogromne znaczenie, ponieważ każda decyzja odnośnie tego, na co wydajemy pieniądze z NFZ, z budżetu państwa, jakie kierunki wspieramy, jest decyzją polityczną. Bardzo ważne jest to, że na czele Ministerstwa Zdrowia stoi kobieta, bo jednak zupełnie inaczej rozumie się potrzeby przez lata po prostu ignorowane. Kwestia edukacji jest kluczowa. Mamy przedmiot edukacji zdrowotnej, niestety nieobowiązkowy. Dlatego z tego miejsca, jeśli mają państwo możliwość zachęcenia swoich dzieci, wnuków do tego, by na edukację zdrowotną się zapisały, jest to konieczne – zaapelowała posłanka.  

O perspektywie kobiet ciężarnych, rodzących i w połogu oraz wyzwaniach związanych z tym etapem życia kobiet opowiadała konsultantka krajowa w dziedzinie pielęgniarstwa ginekologiczno-położniczego prof. Grażyna Iwanowicz-Palus, przypominając, że obecnie trwają prace nad nowelizacją standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej:

– Uczestnicząc w pracach zespołu, mogę powiedzieć, że kobiety rzeczywiście będą mogły poczuć się bezpiecznie. (...) Przede wszystkim kobieta ciężarna będzie mogła już uczestniczyć w finansowanej ze środków publicznych edukacji przedporodowej od początku ciąży – wyjaśniła ekspertka. 

– Wiemy, że nie każda ciąża kończy się tak, jak oczekują rodzice. Kobieta w takiej sytuacji będzie już zaopiekowana przez położną rodzinną w środowisku domowym, czyli system dostrzega już tę konieczność opieki nad samą kobietą, nie tylko nad jej dzieckiem, również w sytuacji, kiedy kobieta w czasie ciąży ma diagnozę, że jednak będą wady letalne. Do niej należy decyzja co do przebiegu tej ciąży – dodała prof. Iwanowicz-Palus. Ekspertka odniosła się także do kwestii kobiet z niepełnosprawnościami. Jak zaznaczyła, w standardzie opieki okołoporodowej mówi się o kobietach ze szczególnymi potrzebami. – System zaczyna dostrzegać również szczególne potrzeby kobiet w okresie okołoporodowym. (...) Mam taką cichą nadzieję, że ten standard opieki okołoporodowej przyczyni się do tego w pewnym stopniu, że może ten wskaźnik niepokojący demografię drgnie, ale w górę, że kobiety niezależnie od tego, co się zadzieje w czasie ciąży, podczas porodu, będą czuły się bezpieczne – podsumowała. 

Nurt Zdrowie Kobiet w Praktyce skupił się na realiach codziennej opieki medycznej, podkreślając znaczenie współpracy między różnymi specjalistami. Przedstawiciele ginekologii, interny, onkologii, psychiatrii i innych dziedzin dzielili się doświadczeniem i dobrymi praktykami w diagnozowaniu oraz leczeniu najczęstszych problemów zdrowotnych, z jakimi zgłaszają się pacjentki. W centrum uwagi znalazła się potrzeba całościowego, zintegrowanego podejścia do pacjentki – niezależnie od jej wieku czy etapu życia. 

O największych bolączkach związanych ze zdrowiem kobiet opowiedziała Magdalena Kołodziej, prezeska Fundacji „My Pacjenci“. 

– Tak, jak kobiet, tak i problemów kobiet jest bardzo dużo. Niestety bardzo często bagatelizowanych, pomijanych, również przez nas same, przez kobiety, które zawsze o sobie myślą na końcu, a tak nie powinno być. (...) Jak choruje kobieta w rodzinie, to ta rodzina naprawdę przechodzi przez głęboki kryzys, bo kobieta zarządza tak naprawdę zdrowiem całej rodziny – zauważyła. Ona również podkreśliła istotę edukacji od najmłodszych lat, tak aby młode dziewczęta nauczyły się, że muszą zadbać o swoje zdrowie i wiedziały, jak to zrobić. Edukacja ta mogłaby przełożyć się na edukację starszych kobiet: mam i babć. Ekspertka pokreśliła także istotną rolę wykwalifikowanych pielęgniarek i położnych jako asystentek kobiet na różnym etapie ich życia.

– Musimy też, jako społeczeństwo, bardziej zdać sobie sprawę z tego, że nie ze wszystkim musimy iść do lekarza, że są fantastycznie przygotowane pielęgniarki, że są położne, które powinny być takim pierwszym kontaktem dla kobiet na każdym etapie życia, nie tylko w trakcie ciąży. Położne mogłyby być doskonałym wsparciem dla kobiet, szczególnie mogłoby to być ważne w środowiskach wiejskich, gdzie dostęp do specjalisty, do ginekologa jest dużo trudniejszy, ale też ta edukacja kierowana do środowisk wiejskich powinna być szczególnie przemyślana i bardzo dopasowana – dodała. 

O odwagę do podjęcia szerokiej dyskusji o profilaktyce chorób przewlekłych i onkologicznych apelowała wicemarszałkini sejmu Monika Wielichowska: 

– Nie bójmy się mówić o profilaktyce, nie bójmy się mówić o badaniach, które mogą uratować życie. Rak piersi, rak szyjki macicy, choroby serca, cukrzyca, depresja to przecież nie są tematy tabu – zaapelowała. – Każda z nas powinna mieć odwagę i możliwość regularnego dbania o siebie, konsultowania się z lekarzem i szukania pomocy, gdy jej potrzebuje. Zdrowie psychiczne jest równie ważne jak zdrowie fizyczne. Pamiętajmy o tym, bo często to właśnie na naszych barkach spoczywa troska o swoją rodzinę – dodała. Podkreśliła, że to kobiety najczęściej troszczą się o zdrowie swoich rodzin – dzieci, partnerów czy rodziców. Ale bardzo często w tym codziennym biegu, trosce, poświęceniu zapominają o sobie, o tym, że ich zdrowie jest równie ważne jak zdrowie ich bliskich. 

Obszar Kompleksowe Zdrowie Kobiety koncentrował się na najbardziej złożonych i wielowymiarowych aspektach opieki zdrowotnej nad kobietami. Eksperci omawiali m.in. wyzwania związane z profilaktyką i leczeniem nowotworów, wsparciem płodności oraz prowadzeniem pacjentek w okresie menopauzy. Szczególną uwagę poświęcono także rosnącej roli nowoczesnych technologii – od narzędzi diagnostycznych po rozwiązania wspierające codzienną praktykę kliniczną – które zmieniają oblicze kobiecej medycyny i podnoszą jakość opieki. 

Prof. Joanna Jaroch, przewodnicząca zarządu Sekcji Chorób Serca u Kobiet Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, kierowniczka Kliniki Kardiologii Politechniki Wrocławskiej wskazała na potrzebę edukowania i uświadamiania pacjentkom istoty regularnych badań.

– Każdy z nas, na każdym etapie: lekarz, pielęgniarka, najlepiej jeszcze szkoła, lekarz innej specjalności, musi zadać kobiecie trzy pytania. Czy pani wie, jakie pani ma ciśnienie krwi? Czy pani wie, jaką pani ma glukozę? Czy pani wie, jaki pani ma cholesterol? Jeśli nie, to przez 10 lat te czynniki ryzyka miażdżycy zbudują u pani miażdżycę, która objawi się zawałem serca czy udarem mózgu - zaznaczyła ekspertka. Zauważyła, że Forum Zdrowia Kobiet „może być kapitalną platformą do zrobienia ogólnopolskiej kampanii, łączącej te wszystkie tematy, uświadamiającą potrzebę globalnego spojrzenia na zdrowie kobiet, szerszej perspektywy“. 

 O wyzwaniach w dziedzinie neurologii mówiła prof. Alina Kułakowska, prezeska Polskiego Towarzystwa Neurologicznego, zastępczyni kierownika Kliniki Neurologii w Uniwersytecie Medycznym w Białymstoku.

– W Polsce mamy ponad 50 tysięcy osób chorujących na stwardnienie rozsiane, co najmniej dwie trzecie z nich to kobiety. Program lekowy leczenia stwardnienia rozsianego jest drugim co do liczebności w ogóle ze wszystkich programów lekowych w Polsce. I tutaj mamy problem stosowanego leczenia, leczenia immunomodulującego, leczenia immunosupresyjnego i takie aspekty jak antykoncepcja, ciąża, karmienie piersią, to są bardzo ważne zagadnienia. (...) Mamy miliony kobiet chorujących na padaczkę. Około 1 proc. populacji choruje na padaczkę – wymieniła. – Kobiety w neurologii, nasze pacjentki, to są często bardzo niepełnosprawne osoby. Osoby z niepełnosprawnością i fizyczną, i z niepełnosprawnością intelektualną również. I te kobiety również borykają się z takimi samymi problemami, jak inne kobiety: problem chorób onkologicznych, problem niechcianej ciąży. To też dotyczy naszych pacjentek – podsumowała specjalistka. 

Problemy niewydolności systemu w kontekście chorób reumatologicznych sygnalizowała prof. Brygida Kwiatkowska, konsultantka krajowa w dziedzinie reumatologii:

– Populacyjnie mamy choroby niezapalne, czyli chorobę zwyrodnieniową, to jest 30 proc. populacji, gdzie dominują kobiety – jeżeli chodzi o chorobę zwyrodnieniową stawów kolanowych i stawów rąk  oraz osteoporozę – ponad 2 miliony osób, z czego 1,7 miliona to kobiety, u których niestety w siedemdziesięciu kilku procentach ta osteoporoza jest niewykrywana, a śmiertelność w wyniku osteoporozy jest większa niż po udarach, zawałach, czy  raku piersi. Lekarze rodzinni powinni mierzyć wzrost kobiet, dlatego że obniżenie się wzrostu kobiet powyżej 4 cm to jest osteoporoza kręgosłupa, którą trzeba natychmiast skierować do reumatologa – wyjaśniła konsultantka. 

Zdaniem ekspertki system nie nadąża za potrzebami.

– Między 2018 rokiem a 2022 rokiem praktycznie nic się nie zmieniło. My bardzo dużo w tej chwili wydajemy na protezoplastykę, głównie stawów biodrowych w wyniku złamań niskoenergetycznych, czy osteoporotycznych, a populacja kobiet i diagnozowanych i leczonych w ogóle się nie zmieniła – wskazała. – Każda kobieta po menopauzie powinna robić badania dotyczące osteoporozy. Diagnozować osteoporozę, zmienić swój styl życia – podsumowała prof. Kwiatkowska. 

Dr hab. Elżbieta Skorupska podkreśliła rosnącą rolę nowoczesnej fizjoterapii jako nieodłącznego elementu kompleksowej opieki medycznej, zwracając uwagę, że współczesna medycyna to zarówno leczenie, jak i troska o jakość życia pacjentów. Zaznaczyła, że fizjoterapia znajduje dziś zastosowanie w tradycyjnych obszarach, jak i w kardiologii i onkologii, gdzie jej wpływ na efektywność leczenia został potwierdzony badaniami. Ekspertka zwróciła również uwagę na kobiecy wymiar zawodu – 70% fizjoterapeutów to kobiety – oraz na znaczenie interdyscyplinarnego podejścia do leczenia bólu przewlekłego, który zgodnie z nową klasyfikacją ICD-11 został uznany za odrębną jednostkę chorobową. W terapii tego rodzaju bólu konieczna jest współpraca lekarza, fizjoterapeuty, psychologa i pielęgniarki.

O zdrowiu kobiet eksperckim okiem

W dyskusjach prowadzonych podczas Forum Zdrowia Kobiet udział wzięli wybitni specjaliści i specjalistki reprezentujące różne dziedziny medycyny, zdrowia publicznego i nauki. Ich wiedza, doświadczenie oraz zaangażowanie w codzienną pracę z pacjentkami pozwoliły spojrzeć na kluczowe wyzwania zdrowotne kobiet z wielu perspektyw – od praktyki klinicznej, przez badania naukowe, po kształtowanie systemowych rozwiązań w ochronie zdrowia. W gronie prelegentów i prelegentek znaleźli się m.in.: prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Monika Adamczyk-Sowa, profesor badawczo-dydaktyczny, kierowniczka Katedry i Kliniki Neurologii Wydziału Nauk Medycznych w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach; dr n. med. Magdalena Bizoń, dyrektorka medyczna LUX MED Onkologia; prof. dr hab. Jerzy Tadeusz Chudek, kierownik Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych i Chemioterapii Onkologicznej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego; prof. dr hab. n. med. Justyna Domienik-Karłowicz, kardiolożka, dyrektorka Pionu Zarządzania Siecią Grupy LUX MED, prezeska Centrum Edukacji Medycznej, przewodnicząca Rady Naukowej LUX MED; prof. dr hab. med. i n. o zdr. Anna Fijałkowska, zastępczyni dyrektora ds. nauki Instytutu Matki i Dziecka, ekspertka grupy Obesity and CVD Światowej Federacji ds. Otyłości Krajow, Koordynatorka programu WHO European Childhood Obesity Surveillance Initiative (COSI); dr n. med. Agnieszka Graczyk-Szuster, kardiolożka, specjalistka chorób wewnętrznych, prezeska Fundacji Kobiety Medycyny, założycielka Doktor Od Serca; prof. dr hab. n. med. Grzegorz Franik, ginekolog–położnik, zastępca Lekarza kierującego Oddziałem Endokrynologii Ginekologicznej Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego im. prof. Kornela Gibińskiego w Katowicach; Marta Golbik, wiceprzewodnicząca sejmowej komisji zdrowia; prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Grażyna Iwanowicz-Palus, konsultantka krajowa w dziedzinie pielęgniarstwa ginekologiczno-położniczego; prof. dr hab. n. med. Robert Jach, kierownik Kliniki Endokrynologii Ginekologicznej i Ginekologii w Szpitalu Uniwersyteckim w Krakowie, konsultant wojewódzki w zakresie endokrynologii ginekologicznej; dr hab. n. med. Jarosław Jóźwiak, właściciel PsychiatraPlus, dyrektor medyczny Centrum Terapii Alma, psychiatra, specjalista w diagnostyce i leczeniu ADHD oraz psychiatrii perinatalnej, trener Dialektycznej Terapii Behawioralnej (DBT), prezes Stowarzyszenia Bliżej ADHD, współautor książki „Z tego się nie wyrasta. Kompendium ADHD”; dr n. med. Magdalena Kocot-Kępska, prezeska Polskiego Towarzystwa Badania Bólu, adiunktka Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii Collegium Medicum Uniwerystetu Mikołaja Kopernika; prof. dr hab. n. med. Alina Kułakowska, konsultantka wojewódzka ds. neurologii, prezeska Polskiego Towarzystwa Neurologicznego, zastępczyni kierownika Kliniki Neurologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku; Izabela Leszczyna, ministra zdrowia; dr hab. n. med. i n. o zdr. Diana Massalska, prof. CMKP, II Klinika Położnictwa i Ginekologii Oddziału Położnictwa i Patologii Ciąży Warszawskiego Instytutu Zdrowia Kobiet; prof. dr hab. n. med. Krzysztof Nowosielski, ordynator Oddziału Ginekologii, Położnictwa i Ginekologii Onkologicznej Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Katowicach; dr n. med. Maciej Pliszkiewicz, specjalista z zakresu ginekologii i położnictwa, ekspert w diagnostyce oraz leczeniu endometriozy Kliniki Ginekologii Szpitala Medicover; prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Karolina Skonieczna-Żydecka, prodziekan Wydziału Nauk o Zdrowiu ds. naukowych Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie, dyrektor Centrum Badawczo-Rozwojowego SANPROBI; prof. dr hab. n. med. Violetta Skrzypulec-Plinta, kierowniczka Katedry Zdrowia Kobiety Zakładu Zdrowia Reprodukcyjnego i Seksuologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach; dr hab. n. med. Katarzyna Winsz-Szczotka, prof. SUM, prezeska Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Laboratoryjnej, kierowniczka Studium Kształcenia Podyplomowego Wydziału Nauk Farmaceutycznych w Sosnowcu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

Więcej informacji na stronie wydarzenia:  https://www.forumzdrowiakobiet.pl/pl/