Od wielu lat w Polsce przewija się pogląd, że kiepska sytuacja polskich szpitali to między innymi wynik złego zarządzania placówkami. Czy w takim razie dyrektorzy szpitali powinni uczyć się zarządzania od przedsiębiorców? Czy może jednak podmiotami leczniczymi kieruje się zupełnie inaczej? 

Zarządzanie - porządkowanie chaosu

Zarządzanie to ogół działań zmierzających do efektywnego wykorzystania zespołów ludzkich i środków materialnych, podejmowanych w celu osiągnięcia wcześniej sformułowanych założeń – w przypadku przedsiębiorstw najczęściej głównym założeniem jest zysk. Inna definicja twierdzi, iż zarządzanie to działalność kierownicza polegająca na ustalaniu celów i powodowaniu ich realizacji w organizacjach podległych zarządzającemu, na podstawie własności środków produkcji lub dyspozycji nimi.

Formuły te można dopasować odpowiednio zarówno do sytuacji przedsiębiorstwa, jak i szpitala. Sprawdźmy zatem teraz, jakie warunki musi spełniać organizacja, by być przedsiębiorstwem oraz jakie cechy wykazuje.

Anatomia przedsiębiorstwa

Przede wszystkim najczęściej definiowanym celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie zysku poprzez zaspokajanie potrzeb konsumentów. Mimo, iż szpital „zarabia” zupełnie inaczej, niż zwykłe przedsiębiorstwo, to jednak cel ma również ten sam: zaspokajanie potrzeb konsumentów. 

Charakterystyczne atrybuty przedsiębiorstwa:

• Wyodrębnienie ekonomiczne – to fakt, że przedsiębiorstwo dysponuje własnym majątkiem i zarządza nim w celu uzyskania zysków. Ponosi również odpowiedzialność za efekty swojej pracy. 
• Wyodrębnienie prawne – to nic innego jak wyodrębnienie przedsiębiorstwa jako osoby prawnej, która może podejmować czynności prawne.
• Wyodrębnienie techniczno-organizacyjne – to z kolei oznacza, że przedsiębiorstwo ma własną strukturę organizacyjną. 

Funkcje przedsiębiorstwa: 

• produkcyjna- procesy produkcyjne oraz usługowe;
• marketingowa - sprzedaż, logistyka i zaopatrzenie;
• ekonomiczna – planowanie techniczno-ekonomiczne, koszty, finanse, ceny, rozliczenia, analizy ekonomiczne, księgowość, sprawozdawczość, bilanse, rozliczenia;
• personalna - sprawy kadrowe, szkolenie, sprawy socjalno-bytowe, płace, higiena pracy i bezpieczeństwo;
• rozwoju – modernizacje, inwestycje, badania i kształcenie kadr.

Czy szpitale w takim razie realizuję te warunki? I tak, i nie. 

Czy Szpital jest przedsiębiorstwem? 

Na postawione powyżej pytanie nie da się odpowiedzieć jednoznacznie, a wskazana jest wręcz odpowiedź dwojaka: Możemy powiedzieć, że: „Tak, szpital jest przedsiębiorstwem, ale specyficznym” lub „Nie, nie jest, ale wykazuje jego cechy”. 

Zakład leczniczy posiada większość atrybutów przypisywanych przedsiębiorstwom, jednak najczęściej są one obarczone dodatkowymi warunkami prawnymi oraz są nieco zmodyfikowane, co wynika ze specyfiki szpitali. 

Szpital posiada wyodrębnienie ekonomiczne, jednak jest ono ustalane z góry. Wyodrębnienie prawne oraz techniczno-organizacyjne również jest spełnione. 

Szpital spełnia również funkcję produkcyjną – wykonuje usługi leczenia, które są jednocześnie jego głównym produktem. Bardzo istotną różnicą w funkcji ekonomicznej pomiędzy podmiotem leczniczym, a przedsiębiorstwem jest to iż, szpital zna wartość swojego przychodu, gdyż pracuje na podstawie kontraktów z NFZ. Płatnik szpitala jest instytucją państwową gwarantującą terminowy (najczęściej bardzo krótki) termin płatności.

Szpital jest również pracodawcą, co jest kolejnym punktem wspólnym z przedsiębiorstwem, jednak kolejnym działającym na nieco innych zasadach. Duży podmiot leczniczy, który często jest największym pracodawcą w regionie jest również najczęściej podstawą większości praktyk lekarskich. Jest to miejsce gwarantujące pracę pielęgniarkom oraz pracownikom administracji – personel, który pracuje w szpitalu przez wiele lat najczęściej ma swoje przyzwyczajenia oraz stereotypy. Dyrektor, który będzie chciał je zmienić celem poprawy efektywności zarządzania może natrafić na twardy opór. Dodatkowo w przeciwieństwo do przedsiębiorstwa szpital jest również obarczony ryzykiem strajku, który jest chroniony prawnie. 

Co ciekawe rozpatrując szpital jako przedsiębiorstwo, doszukamy się w nim różnych sprzeczności, które nie mogą mieć miejsca w normalnej firmie. Przykładowo zarząd szpitala wymaga osiągania celów głównie finansowych oraz klinicznych nie znając jednak tajemnicy produkcji, którą posiadają tylko pracownicy (lekarze i pielęgniarki). Pracownicy chronią wiedzę na temat przebiegu procesów diagnostyczno-terapeutycznych jako swą tajemnicę, oczekując jednocześnie od zarządzających szeroko rozumianych, jak najlepszych warunków pracy. 

Czy w takich warunkach, da się sprawnie zarządzać szpitalem?

Oczywiście, że tak, gdyż znajdziemy w Polsce przykłady dobrze zarządzanych i świetnie prosperujących szpitali. Trzeba jednak przyznać, że efektywne zarządzanie szpitalem nie jest takie łatwe i składa się z o wiele większej liczby czynników, niż w przypadku zarządzania zwykłym przedsiębiorstwem. Absolwent najlepszych studiów zarządzania będzie kiepskim dyrektorem, jeśli nie będzie znał specyfiki organizacji szpitalnej.

W minionym tygodniu poznaliśmy zwycięzców tegorocznej edycji zestawienia „Liderzy zarządzania szpitalami publicznymi według BFF Banking Group". 

Jeżeli chcą Państwo poznać najlepiej zarządzane szpitale w Polsce, zachęcamy do zapoznania się z publikacją wyników na łamach Rzeczpospolitej. Więcej informacji na stronie: https://www.rp.pl/tvrppl/rzeczozdrowiu